Lefke Maden Müzesi, Lefke Belediyesi tarafından Turizm Bakanlığı’na devredilen ve eskiden Vasıf Palas olarak bilinen binada, yapının Turizm ve Çevre Bakanlığı ile Eski Eserler ve Müzeler Dairesi iş birliğinde restore edilmesiyle bugün açıldı.

Müzenin bulunduğu bina aslen Solyalı olan Ahmet Vasıf Bey tarafından Lefkeli eşi Fatma Hasan Binbaşı’ya ait arazi üzerinde 1930’lu yıllarda sinema ve otel olarak inşa edilmiştir. Geçmişte halk arasında “sinemahane” olarak bilinen bina, TMT ve Sancaktarlık Binası, spor kulübü, kahvehane, öğrenci yurdu, oyun salonu gibi değişik amaçlarla da kullanıldı. Bina daha sonra 1983’te Lefke Belediyesi’ne satıldı.

Binada Lefke Maden Müzesi’ni açma düşüncesi 8 sene önce Lefke Belediyesi ve Lefke Turizm Derneği'nin ortak olduğu bir projeyle başladı. Müze yapımı için bina daha sonra Turizm Bakanlığı’na devredildi.

Müzede Kıbrıs’ın binlerce yıllık maden tarihi ve CMC’nin geçmişi kronolojik sırayla sergileniyor.

Fotoğraf: Hasan Karlıtaş, Lefke Turizm Derneği

Kıbrıs’ın İngiliz yönetimi altında olduğu dönemde (1878-1960), Amerikan şirketi Cyprus Mines Corporation (CMC), Lefke bölgesinde büyük ölçekli madencilik faaliyetleri yürütmüştü. Şirket, 1912 yılında maden arama çalışmalarına başladı; 1913’ten itibaren ise Lefke’de Karadağ’da çıkarılan bakırı uluslararası pazarlara ihraç etti. 

Amerika’dan getirilen sondaj makineleri ve madencilik uzmanlarıyla donatılan CMC, sahadaki iş gücünü ise bölgedeki Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum halkından sağladı. 1916’da şirketin kurumsallaşmasıyla, maden işçilerinin yaşam koşullarını iyileştirmek için işçi konutları ve sosyal tesisler kuruldu.

Madenin işlenmesi için bir fabrika, ihracını kolaylaştırmak için bir liman ve Lefke’den Mağusa’ya uzayan bir demiryolu ve bugünkü Cengiz Topel Hastanesi ile anaokul ve ilkokullar inşa edildi. Ayrıca hastanenin yanına çalışanlar için bir golf sahası yapıldı.

1974’e kadar faaliyetlerine devam eden CMC Lefke bölgesinin sanayi ve yerleşim dokusunu dönüştürdü ancak geride bıraktığı ağır metaller ve maden atıklarıyla bölgede ciddi çevre sorunlarına yol açtı.

CMC yerleşkesi hakkında ayrıntılı bilgi için bkz: Kıbrıs’ta Bir Endüstriyel Miras Örneği, “Lefke CMC Madeni İşçi Yerleşkesi” Öğrt. Görv. Ayşe Gertik.